Λεπτομέρειες
Τίτλος μαθήματος: Γραμματισμός και σχεδιασμός γλωσσικού μαθήματος
Κωδικός μαθήματος: ΓΛ1301
Τύπος μαθήματος: Προπτυχιακό – Υ(Ε)
Έτος σπουδών: 3ο, 4ο
Εξάμηνο: Εαρινό
Διδακτικές μονάδες: 3
Προαπαιτούμενα: –
Διδάσκων: Γιώργος Ανδρουλάκης
Σκοπός του μαθήματος:
Το μάθημα έχει κεντρικό σκοπό την ανάπτυξη επίγνωσης, από την πλευρά των φοιτητών, για τον γραμματισμό ως κοινωνική πρακτική και για την ισχύ της ανάγνωσης και της παραγωγής κειμένων ως παραγόντων διαμόρφωσης ταυτότητας. Ενδιαφέρουσες πτυχές του γραμματισμού και επιμέρους στόχοι του μαθήματος είναι η συνειδητοποίηση της κοινωνικής διάστασης της γλώσσας, η καλλιέργεια της μετα-γλωσσικής επίγνωσης, οι μαθησιακές στρατηγικές για την πρόσβαση στον γραμματισμό και η θέση του στα αναλυτικά προγράμματα της γλώσσας.
Περιεχόμενο του μαθήματος:
Σχετικά πρόσφατο αντικείμενο της διδακτικής της γλώσσας, ο γραμματισμός προσλαμβάνεται ως μια κοινωνική πρακτική, τοποθετημένη σε ιδιαίτερες περιστάσεις επικοινωνίας. Για την ερμηνεία της απαιτείται τόσο η γλωσσική όσο και η κοινωνική θεωρία, καθώς η ανάγνωση και η ισχύς της συνδέονται όλο και περισσότερο με την κοινωνική ταυτότητα. Η εστίαση στον γραμματισμό αναδιαμορφώνει τον σχεδιασμό του γλωσσικού μαθήματος που, αφομοιώνοντας τις κατακτήσεις της επικοινωνιακής και της κειμενοκεντρικής προσέγγισης στη διδασκαλία της γλώσσας, προχωρεί προς τον στόχο της γλωσσικής επίγνωσης.
Θέματα που συζητούνται στο μάθημα είναι: ορισμός και πρότυπα γραμματισμού. Το εννοιολογικό φάσμα του πεδίου: αυτόνομος έναντι ιδεολογικού γραμματισμού – λειτουργικός, πολιτισμικός, κριτικός γραμματισμός, οικιακός, αναδυόμενος, πρώιμος και σχολικός γραμματισμός. Διγλωσσία και δι-γραμματισμός, οπτικός γραμματισμός και πολυγραμματισμοί. Ο γραμματισμός, η ανάγνωση και η γραφή ως πλαισιωμένες κοινωνικές πρακτικές: περικείμενα και παραδείγματα. Σχεδιασμός του γλωσσικού μαθήματος: κριτήρια, στόχοι, περιεχόμενα, στάδια. Ο σχεδιασμός: από τη δομή στην επικοινωνία, από την επικοινωνία στο κείμενο, από το κείμενο στη γλωσσική επίγνωση. Τα διδακτικά εγχειρίδια της γλώσσας στο Δημοτικό: ρόλος, χαρακτηριστικά και περιορισμοί. Αρχές χρήσης αυθεντικού υλικού από την κοινωνική καθημερινότητα των μαθητών: λειτουργικότητα και εθνογραφική συνειδητοποίηση.
Διδακτικές και μαθησιακές μέθοδοι:
Σεμινάρια, με ομαδική και ατομική συμμετοχή των φοιτητών σε μελέτες περίπτωσης και δραστηριότητες εμπέδωσης και εφαρμογής, παρουσιάσεις (προαιρετικών) εργασιών, χρήση οπτικοακουστικού υλικού (μαρτυρίες, διαδίκτυο, CD).
Μέθοδος αξιολόγησης:
Γραπτή εξέταση ανοικτού τύπου (80%), προαιρετικές εργασίες ή δραστηριότητες προόδου μέσα στο εξάμηνο (20%).
Συνιστώμενη βιβλιογραφία προς μελέτη:
- Baynham, M. (2002). Πρακτικές γραμματισμού. Αθήνα: Μεταίχμιο (μτφ. Μ. Αραποπούλου).
- Χαραλαμπόπουλος, Α. (επιμ.) (2006). Γραμματισμός, κοινωνία και εκπαίδευση. Πέντε μελέτες. Θεσσαλονίκη: Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών. Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη.
- Barton, D. (1994). Literacy. An Introduction to the Ecology of Written Language. Oxford:Blackwell.
- Γρόλλιος, Γ., Καρανταΐδου, Ρ., Κορομπόκης, Δ., Κοτίνης Χ. & Τ. Λιάμπας (2003). Γραμματισμός και συνειδητοποίηση. Μια παιδαγωγική προσέγγιση με βάση τη θεωρία του Paulo Freire. Αθήνα: Μεταίχμιο.
- Egan–Robertson, Α. & D. Bloome (επιμ.) (2001). Γλώσσα και Πολιτισμός: οι μαθητές/-τριες ως ερευνητές/-τριες. Αθήνα: Μεταίχμιο (μτφ. Μ. Καραλή).
- Collins, J. & R. K. Blot (2003). Literacy and Literacies: Texts, Power, and Identity. Cambridge: Cambridge University Press.
- Cook-Gumperz, J. (ed.) (2008). Η κοινωνική δόμηση του γραμματισμού. Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο (μτφ. Ε. Κοτσυφού).
- Cope, B. & M. Kalantzis (eds.) (2000). Multiliteracies: Literacy Learning and the Design of Social Futures. London: Routledge.
- Stierer, B. & J. Maybin (eds.) (1994). Language, Literacy and Learning in Educational Practice. Clevedon, Multilingual Matters.
- Street, B. V. (1995). Social Literacies: Critical Perspectives on Literacy in Development, Ethnography and Education. London: Longman.
